Sakha grammar
Contents
Noun morphology[edit]
Compound words[edit]
Double inflection[edit]
When compound nouns obtain possessiveness, inflect or derive, both components of compound noun change in parallel:
баай-дуол: колхоз баайа-дуола - collective farm's wealth, колхоз баайын-дуолун (3rd person singular possessive accusative case)
сурук-бичик: сурукта-бичиктэ (partitive case), суругу-бичиги (accusative case)
от-мас: оттоох-мастаах - something which has many plants
Verb morphology[edit]
Finite[edit]
| Tense | Tag | Positive | Negative | Example(s) |
|---|---|---|---|---|
| Present | <aor> |
-Aр (-ар/-ыыр) | -BAт (-бат) | |
| Past | <ifi> |
-T (-т) | -BAт (-ба-т-COP) | |
| Plupast | <past> |
-BIт (-быт-P2) | -BAтAх (-батах-P2) | |
| Future | <pros> |
-IAG (-ыа(х)-P2) | -IAG суоҕа (-ыа(х)-P2 суоҕа) | |
| Past imperfect | <pii> |
-Aр (-ар-P2) | -BAт (-бат-P2) | |
<pii> |
-Aр эт (-ар эт-P2) | -BAт эт (-бат эт-P2) | ||
| Past episodal | <epis> |
-BIттAAх (-быт-таах-COP) | -BAтAхтAAх (-батах-таах-COP) | |
<epis> |
?? (-быт-P2 баар) | -BIт суох (-быт-P2 суох) | ||
<epis> |
-ан турар-даах-COP | -бакка/-ымына турар-даах-COP | ||
| Past resultative | <resl> |
-BIт (-быт-COP) | -BAтAх (-батах-COP) |
- resultative past 2: -ан турар- | -бакка/-ымына турар-
- distant past: -быт эт-P2 | -батах эт-P2
- distant episodal past: -быттаах эт-P2 | -батахтаах эт-P2
- or: -ан турардаах эт-P2 | -бакка/-ымына турардаах эт-P2
- 2nd form: -быттаах-COP этэ | -батахтаах-COP этэ
- or: -ан турардаах-COP этэ | -бакка/-ымына турардаах-COP этэ
- another??: -быттаах-P2 | -батахтаах-P2
- or: -ан турардаах-P2 | -бакка/-ымына турардаах-P2
- and yet another??: -быт-P2 баар этэ | ???
- and another????: -бытым баара | -бытым суоҕа
- assertive: -ыыһы-COP | -ым-ыыһы-COP / -ыа суох+COP / -ыа(х)-P2 суох
- necessitive: -ар-даах-COP
- or: -ыах-таах-COP | -ыа суох-таах-COP
actually gna[edit]
- conditional: -тар-COP | -батар-COP
- also with COP(ын)а
Imperative, optative, and friends[edit]
- near future (opt):
- p1.sg: -ыым | -ым-ыым
- p2.sg: - | -ыма
- p3.sg: -дын | -батын
- p2.du: -ыах | -ымыах
- p1.pl: -ыаҕ-ыҥ / -ыах-айыҥ | -ым-ыаҕыҥ / -ым-ыахайыҥ
- p2.pl: -ыҥ | -ымаҥ
- p3.pl: -дын-нар | -батыннар
- отдаленное будущее повелительного наклонения:
- p2.sg: -аар | -ымаар
- p2.pl: -аарыҥ | -ымаарыҥ
- alternative:
- p2.sg: -аарый/-аарыый | -ымаарый/-ымаарыый
- p2.pl: -аарыҥытый/-аарыҥытыый/-аарыҥытыный/-аарыҥытыныый | -ым-…
- еще один увещевательно-повелительный вариант повелительного наклонения: -ыах-COP(-ын)
- -ыах-ты-COP(-ын)
Non-finite[edit]
- деепричастия: -ан, -а/-ыы, -ымына, -бакка, аары, -ымаары, -аат, -бытынанн, -бычча
- причастия: -ар/-ыыр, -быт, -ыах, -тах, -ардаах, -быттаах, -ыахтаах, -ааччы, -а илик
| Descr. | Positive | Negative | Category | Example(s) |
|---|---|---|---|---|
| Aorist participle | -Ar | -BAt | ger | Үлэлиир аһыыр, үлэлээбэт аһаабат. |
| gpr | ||||
| Post-terminal (perf.) | -BIт | -BAтAх | gpr | Иван суруйбат суруга. |
| Prospective | -IAх | -IмIAх | gpr | Били үөрэниэх үөрэнэн бүтэн эрдэҕинэ. |
| Habitual / actor noun | -AAччI | gpr | ||
| Part. nondum facti | -A илик | gna | ||
| Imperfect participle | -Aн | -(I)мIнA | prc | Уол истэн турар. |
| ?? | -A | -(I)мIнA | gna | |
| Abessive "without" | -BAккA | gna | ||
| Goal "in order to" | -AAрI | gna | Кыыһын булаары барда. | |
| "as soon as" | -AAт | gna | Мин хоспор киирээт ардах түстэ. | |
| Cause "because" | -BIччA | gna | Итини куттаммычча эттим. |
