Apertium Nieuw talenpaar HOWTO

Apertium Nieuw talenpaar HOWTO
Dit HOWTO document zal beschrijven hoe je vanaf het begin een nieuw talenpaar moet starten voor het Apertium computervertalingssysteem.
Het is niet nodig om iets van de taal of van het vertalingssysteem te kennen, maar het is wel belangrijk dat je het onderscheid tussen een naamwoord,adjectief... kan maken.

Inleiding

Apertium is, zoals je waarschijnlijk al had begrepen, een automatisch computervertalingssysteem. Dit klopt niet helemaal, het is een computervertalingsplatform. Apertium voorziet een "motor" en een "TOOLBOX" zodat je zelf je eigen computervertalingssystemen kan maken. Het enige wat je zelf moet doen, is de data schrijven. De data bestaat uit 3 belangrijke delen, de woordenboeken, en enkele regels (woordvolgorde en andere grammatica).
Als je meer info wilt over het Apertiumproject kan je hier eens kijken: http://wiki.apertium.org/wiki/Publications

Programma's

Om apertium te laten werken heb je de volgende programma's nodig:

• lttoolbox(>= 3.0.0)
  
• libxml utils (xmllint etc.)
  
• apertium (>= 3.0.0)
  
• Tekstverwerker (of een XML-verwerker)
  

Dit document legt niet uit hoe je deze programma's moet installeren. Als je meer info nodig hebt, kijk dan op de Apertium-site.

Waaruit bestaat een talenpaar?

Apertium is een oppervlakkig computervertalingssysteem. Dit is omdat het enkel via woordenboeken en enkele oppervlakkige regels kan vertalen. Het verschil met grondige vertalingen is dat Apertium niet aan syntactische zinsontleding kan doen. De regels die Apertium gebruikt zijn gebaseerd op typische overeenkomsten in lexicale groepen, eerder dan "de bewerkingen op de parsetree". Op het basisniveau zijn er 3 belangrijke woordenboeken:

1. Het morfologisch woordenboek voor taal xx: dit bevat de regels over hoe woorden in taal xx zijn verbogen. In ons voorbeeld wordt het zo genoemd: apertium-sh-en.sh.dix
2. Het morfologisch woordenboek voor taal yy: dit bevat de regels over hoe woorden in taal yy zijn verbogen. In ons voorbeeld wordt het zo genoemd: apertium-sh-en.en.dix
3. Een tweetalig woordenboek: dit bevat overeenkomsten tussen woorden en symbolen van de 2 talen. In ons voorbeeld wordt het zo genoemd: apertium-sh-en.sh-en.dix

In een talenpaar kunnen beide talen de bron of de bestemming zijn. Deze termen zijn relatief.

Er bestaan ook 2 bestanden van vertalingsregels. Dit zijn de regels die bepalen hoe hoe herordend worden in zinnen bv. chat noir --> kat zwart --> zwarte kat. Het bepaalt ook de geslachtsaanpassingen, getallen etc. Deze regels kunnen ook gebruikt worden om nieuwe lexicale items toe te voegen of te verwijderen. Deze bestanden zijn:

1. vertalingsregels van taal xx naar taal yy: dit bestand bevat de regels van hoe taal xx in taal yy wordt veranderd. In ons voorbeeld wordt het zo genoemd: apertium-sh-en.sh-en.t1x
2. ertalingsregels van taal yy naar taal xx: dit bestand bevat de regels van hoe taal yy in taal xx wordt veranderd. In ons voorbeeld wordt het zo genoemd: apertium-sh-en.en-sh.t1x

Veel van de talenparen hebben ook nog andere bestanden, maar die komen hier niet aan bod. Die bestanden zijn enkel nodig om het systeem te laten werken.